Partia „Razem” jako pierwsze stronnictwo polityczne opublikowało swój, bardzo obszerny, program dla nauki i szkolnictwa wyższego. Zaczynamy więc przegląd propozycji programowych licząc, że inne partie przyłożą się co najmniej tak samo.
Widać, że zespół autorski przygotował się do pracy i wczytywał w twitterowe (obecnie Xowe) dyskusje akademickiej bańki, wpisując niektóre pomysły do programu niemal w czasie rzeczywistym. I program ten mi się przy pierwszym czytaniu spodobał, więc jako zwierzątko nieufne z natury postanowiłem go przeczytać jeszcze raz, tym razem z perspektywy Pana Marudy, niszczyciela dobrej zabawy i pogromcy uśmiechów dzieci. Nie daję propozycji własnych, bo nie o to tu chodzi.
Uwagi ogólne
Co jest: dużo włożonej pracy, próba stworzenia sprawiedliwego systemu, odniesienie do slow science i nauki jako spotkania dyscyplin, bardzo mocny akcent społeczny.
Co jest [potencjalnie] problemem: perspektywa uczelni badawczych, akcent bardziej na HS niż STEM, niepokojąco mało o umiędzynarodowieniu (nawet w HS opowiadamy świat nie tylko sobie), za dużo obietnic „jak zdobędziemy władzę, to opracujemy…”
Co chciałbym zobaczyć: klarowną deklarację, co w obecnym systemie jest dobre, a co do zmiany. Co zmieniamy od razu, a co w dalszej kolejności? Jakie rozwiązania mamy już opracowane?
Strategia:
Co jest: obietnica, że będzie strategia i że państwo będzie wspierać rozwój kierunków strategicznych
Co jest [potencjalnie] problemem: obietnica umocowania strategii w przepisach (to już mamy), wiara w możliwość przewidzenia przez rząd, jakie kierunki studiów będą potrzebne.
Co chciałbym zobaczyć: konkretne, mierzalne, osiągalne, realistyczne cele strategiczne wraz z terminarzem. Albo chociaż jak sobie partia system wyobraża.
Finanse:
Co jest: skokowe zwiększenie finansowania sektora
Co jest [potencjalnie] problemem: źródła finansowania (to zawsze i wszędzie), zasady podziału środków (performance-based funding, zależnie od rodzaju uczelni, inne?)
Co chciałbym zobaczyć: mechanizmy dzielenia środków, w tym algorytm podziału subwencji (założenia, nikt na tym etapie nie oczekuje wzoru matematycznego)
Dobre, stabilne płace
Co jest: podwyżka o 50%, zatrudnienie pomostowe pomiędzy grantami, współfinansowanie projektów z biznesem
Co jest [potencjalnie] problemem: brak mechanizmów kształtowania wynagrodzeń, brak reguł dotyczących akademickich stosunków pracy.
Co chciałbym zobaczyć: mechanizm kształtowania wynagrodzeń nauczycieli akademickich i administracji, ponadzakładowy układ zbiorowy pracy
Jasne i uczciwe drogi awansu naukowego:
Co jest: automatyzacja systemu, reguły dotyczące konfliktu interesów, informatyzacja, większy wpływ pracowników przed habilitacją na zarządzanie, obowiązek nadania tytułu profesora przez Prezydenta, docenienie dydaktyki
Co jest [potencjalnie] problemem: brak jasnego modelu awansów naukowych dla dydaktyków, badaczy, professors of practice; struktury zarządcze, do których odwołuje się projekt są jak sprzed reformy Gowina, brak balance of powers pomiędzy administracją-profesurą-młodszymi pracownikami; rola Prezydenta sprowadzona do misia na Krupówkach (za to cała władza będzie w ręku premiera, który dalej będzie mógł odmówić kontrasygnaty pod postanowieniem o nadaniu tytułu).
Co chciałbym zobaczyć: jasne wskazanie, jaki model awansu chcemy mieć: scentralizowany, zdecentralizowany, z tytułami i stopniami czy stanowiskami? Patrzymy na Francję, Hiszpanię, Czechy, Niemcy czy UK? Jeden model czy alternatywne ścieżki: hab i tenure track? Co z dydaktykami i praktykami idącymi do akademii? System up-or-out (rotujemy adiunktów) czy możesz być dożywotnio asystentem?
Studia i kariera w harmonii z życiem społecznym i rodzinnym
Co jest: mocny nacisk na work-life balance, współpraca międzydziedzinową, wsparcie pracowników i studentów, zwiększenie dostępności uczelni, w tym mieszkań
Co jest [potencjalnym] problemem: trafność diagnozy – niż demograficzny umyka uwagi zespołu przygotowującego program. Podobnie jak to, że są miejscowości akademickie, gdzie znalezienie miejsca w akademiku nie jest problemem, więc może to kwestia racjonalności wyborów (studia w metropolii, ale bez miejsca w akademiku albo w mieście średniej wielkości, ale akademik jest).
Co chciałbym zobaczyć: rolę lifelong learning, rozwiązania dla studentów nietradycyjnych, system doskonalenia kadry, rozwiązania dla pracowników dojeżdżających, urlopy szkoleniowe dla pracowników (X dni w roku na podniesienie kwalifikacji, i zajęcia niestacjonarne głównie w ramach zjazdów w trakcie urlopów szkoleniowych)
Dobrostan osób studiujących
Co jest: obietnica przywrócenia podmiotowości społeczności studenckiej
Co jest [potencjalnym] problemem: brak systemu checks-and-balances i modelu governance. Student jest na danej uczelni 3 lub 2 lata (tylko na niektórych kierunkach dłużej) i większość decyzji, które będzie podejmował wywołają skutek jak już nie będzie należeć do wspólnoty akademickiej.
Co chciałbym zobaczyć: model upodmiotowienia studentów i obszary, w których mają mieć głos decydujący i te, gdzie mają głos doradczy.
Finanse
Co jest: więcej pieniędzy, utrzymany system grantowy i IDUB, mniej biurokracji, zwiększenie kompetencji administracji badań, nowe metody przyznawania grantów, w tym mechanizm loteryjny.
Co jest [potencjalnym] problemem: brak w programie mechanizmu podziału środków. Założenie, że zróżnicowanie finansowania zależne od wyniku ewaluacji jest rzeczą dobrą.
Co chciałbym zobaczyć: jak te środki będą dzielone? Jak będziemy oceniać, czy inicjatywy takie jak IDUB się sprawdziły?
Wolny dostęp do publikacji
Co jest: OA w wersji diamentowej i szukanie rozwiązań na gruncie europejskim.
Co jest [potencjalnym] problemem: brak odniesienia do zasad ewaluacji i bardzo ogólne wskazanie zasad eliminacji czasopism drapieżnych.
Co chciałbym zobaczyć: jak te rozwiązania spinają się z zasadami ewaluacji i finansowania? Publikacja w diamond OA obecnie może być zabójcza ewaluacyjnie.
Ewaluacja i parametryzacja
Co jest: docenienie slow science, oddzielenie (chyba) ewaluacji badań od parametryzacji.
Co jest [potencjalnie] problemem: nie wiemy, jak ma nowa ocena wyglądać; co ma być ewaluowane a co parametryzowane i po co.
Co chciałbym zobaczyć: propozycję rozwiązań, bo nowy okres ewaluacyjny za niecały rok.
Dydaktyka:
Co jest: wsparcie dydaktyki, współpraca międzynarodowa, diagnoza jakości, etc.
Co jest [potencjalnie] problemem: narzędzia będą dopiero wypracowywane, te propozycje nie uwzględniają stratyfikacji uczelni i odmiennych potrzeb np PUZ i uczelni akademickich
Co chciałbym zobaczyć: jak dydaktyka będzie uwzględniana przy awansach, finansowaniu, ewaluacji.
Podsumowanie:
Co jest: całkiem porządny punkt wyjścia do dyskusji o przyszłości nauki i szkolnictwa wyższego. I to taki, że może być zaakceptowany przez różne stronnictwa polityczne
Co jest [potencjalnym] problemem: trochę to wszystko bajkowe (i żyli długo i szczęśliwie…) a ja jako wychowany na braciach Grimm i panu Perrault pamiętam, że niektóre bajki kończą się zwykłym hapsem.
Co chciałbym zobaczyć: „Jeden tylko, jeden cud…”
Piotr Stec 